بصیرت

به نقل از سایت حوزه علمیه خواهران؛ لباس سه خاصيت اساسي براي آدمي دارد اول آنكه او را از سرما و گرما محفوظ مي دارد، دوم آنكه با حياي ذاتي انسان تناسب دارد و او را به ميزان لازم مستور مي نمايد و از ديد ديگران مي پوشاند؛ و سوم اينكه براي او ماية زينت و زيبايي و متانت است. 

گفته مي شود زنان اولين افرادي هستند كه به بافتن ريشه و شاخه الياف درختان پرداختند. زنان به دليل فرصت بيشتر به فعاليتهاي كشاورزي مي پرداختند و علاوه بر تهيه خوراك، از ريشه و شاخه گياهان لباس نيز تهيه مي كردند. اين در حالي بود كه به دليل كم شدن شكار و در نتيجه كم شدن پوست حيوانات، نياز به لباس بيشتر احساس مي شد. پس از موفقيتهاي مقدماتي، قرنها طول كشيد تا انسان با كمك خياطان ماهر و زبردست توانست لباس را از يك طرف وسيله پوشش و از طرف ديگر وسيله خودنمايي و خودآرايي و نشان دادن موقعيت اجتماعي و طبقاتي خود قرار دهد و در راه آموختن و آراستن و پيراستن آن، تفنن و ظرافت بسيار به كار برد.

پوشاك زنان از آغاز

درجلد اول تاريخ طبري در باره نخستين لباس آدميان آمده: چون ابليس، آدم و حوا را فريب داد و آنها از ميوه ممنوعه خوردند، عورتشان نمايان شد. آنها خود را با برگ درختان بهشت پوشاندند و آدم به دل درخت پناه برد. پس از آن خداوند آدم و حوا را از بهشت بيرون راند و هر كدام را در منطقه اي از زمين فرودآورد و قد آنها را كوتاه كرد تا ديگر صدا و نظاره فرشتگان را نشوند و نبينند و بوي بهشت به آنها نخورد. سپس چون خداوند برهنگي آدم و حوا را بديد، بفرمود تا يك گوسفند از هشت جنتي كه از بهشت فرود آورده بود، بكشند و او آن گوسفند را بگرفت و بكشت و پشم آنرا بگرفت و برداشت و با حوا ببافتند، آدم براي خود جبه اي كرد و حوا يك پيراهن و روسري كرد و آنرا بپوشيدند و خداوند به آدم وحي كرد كه مرا در مقابل عرشم حرمي است؛ برو و آنجا خانه اي بساز و به دور آن باش چنانكه فرشتگان را ديده اي كه بدور عرش منند تا من درآنجا دعاي تو و فرزندان تو را كه مطيع من باشند، اجابت كنم . . .

انسان در ابتدا به وسيله پوست حيوانات شكار شده بدن خود را از گزند سرما و گرما و جانوران مي پوشاند. با كم شدن پوست حيوانات، لباس خود را از الياف و ريشه درختان تهيه كرد. در اين دوران نيز به حكم غريزه، انسان خود را مي آراست و اين تنها مختص زنان نبود، هر دو جنس زن و مرد علاقه به آرايش خود داشتند. كمربندهايي از صدف ترتيب مي دادند و حلقه انگشتري و دستبند از صدف هاي بزرگ و يا سنگهاي نرم مي ساختند.

مادها اولين حكومت فراگير در فلات ايران بودند آنان از هر طبقه و قومي كه بودند براي جلوه گري هر چه بيشتر خود به هر چيزي كه گمان مي بردند خودآرايي است مانند يك نياز حتمي و حياتي دست مي يافتند و در هر زمان وسايل موجود را از طلا، نقره، مفرغ، آهن تا گچ و سنگ و صدف مي ساختند.

پوشش و پوشاك زنان در دوران مادها

از پوشاك زنان در دوران مادها اطلاع چنداني در دست نمي باشد. آنچه در مورد پوشاك مادها مي دانيم، از نقشهايي است كه در تخت جمشيد، طاق بستان و . . . مي باشد، ولي آنچه مسلم است و گذشت روزگار نشان داده است لباس و خودآرايي آنان نه به دارايي و فقرشان بستگي داشته و نه در انحصار نژاد و قومي معين بوده است. بلكه همگي يك پيراهن و دامن بلند كه زير آن يك پيراهن بلندتر بوده است، مي پوشيدند.

بافتن پارچه در اين دوره به عهده زنان بوده و به عنوان هنر شناخته شده و در هر خانه يك دستگاه بافندگي پارچه وجود داشت. « هرودوت » مي نويسد:

« آيس تريس زن خشايارشاه كه ملكه بود، پارچه هايي رنگارنگ به دست خود بافته و لباس گرانبهايي براي شاه تهيه كرد و خشايارشاه از داشتن چنين لباسي غرق شعف شد و آنرا پوشيده به ديدن آرتاايست رفت و در موقعي كه فريفته دلربايي اين زن بود، بدو گفت: از من چيزي خواه تا هر آنچه خواهي دهم. زن گفت: شاها واقعاً هر آنچه خواهم دهي؟ خشايارشاه محكم ياد كردكه چنين خواهد كرد و هيچ گمان نمي كرد كه او همين لباس را خواهد خواست. پس از آنكه آرتاايست از وعده شاه مطمئن گشت، از خشايارشاه خواست كه لباس خود را بدهد. شاه با مشكلي مواجه شد زيرا قبلاً هم ملكه از طرز رفتار شاه ظنين بود، بنابراين به التماس افتاد و آنچه به نظرش آمد از جواهرات، نقره، طلا و حتي سرداري لشگر به او وعده داد تا او را از مسئله لباس منصرف دارد. سرداري لشگر بزرگترين عطيه ايست كه در پارس ميدادند ولي هيچكدام از اين وعده ها زن را راضي نكرد و بالاخره خشايارشاه لباس خود را به او داد و زن آنرا پوشيد.»

بدين ترتيب معلوم مي گردد زنان پارسي لباس مردان را نيز به تن مي كرده اند. شكل اين لباسها از نظر دامن و بالاپوش طوري است كه شانه و آستين آن مانند شنل است و به هر هيكلي جور در مي آيد و دامن آن نيز در صورتي كه قد زن و مرد با هم اختلاف زيادي نداشته باشد، مي تواند مناسب درآيد. بنابراين ممكن است اختلاف زيادي بين لباس زنان و مردان در اين دوره، نباشد.

پوشش و پوشاك زنان در دوران اشكاني

لباس زنان اشكاني پيراهني بلند روي زمين، گشاد، پرچين، آستين دار و يقه راست بوده است و پيراهن ديگري روي آن را مي پوشانيده است. قد پيراهن دوم نسبت به اولي كوتاه و ضمناً يقه باز بوده است و روي اين دو پيراهن چادر به سر مي كردند. پيراهن ها از پارچه هاي منقش ( مخصوصاً قلابدوزي شده ) تهيه مي شده است. آنان كفش ساده دوران اشكاني را به پا مي كردند و كمربند آنان منحصر به نواري بوده كه براي جمع كردن گشادي پيراهن در زير سينه مي بستند. هيبت مجلل و با شكوه زنانه شان، در پوشيدن البسه پرچين دست دوزي شده و به كار بردن زينت آلات فراوان و گاهي كلاههاي با ابهّتشان بوده است. براي مثال در مجسمه اي، پرنس داشفاري دختر سناتروك اشكاني ( اشك دهم ) به سكويي نشسته، كلاهي به شكل مخروط ناقص و پنج قسمتي بر سر نهاده است. در بالاي كلاه، از يك قطعه فلز تخت و گرد دانه نشان، دو رشته جواهر گرد به دو سوي پيشاني اش فرود آمده، و گوشواره هاي سنگين به گوش آويخته دارد، گردنبندي نازك به گردن و دو رشته سينه ريز وزين نيز روي سينه اش گسترده است. زنجيري از طرفين اين سينه ريزها به وسط سينه راه يافته، گوهري را كه به شكل دل است به خود آويخته است. دامن پرچين، پيراهن آستين دارش كه بسيار بلند است، از زير چادرش در جلو پيداست و پيراهن ديگري پوشيده كه سرشانه آن در محل چپ به وسيله دكمه اي به پشت وصل است. كف دست راستش به علامت حرمت بالاست و بر مچ اين دست دانه هايي درشت به شكل دستبند دارد و دست چپش بر روي زانوي چپ قرار دارد و چادري را كه از روي شانه اش افكنده، گرفته است.

نقش برجستة ديگري از پالير در موزه لوور هست كه زني از دوره اشكاني را نشان مي دهد. اين زن چادر به سر دارد و زير آن عمامه اش به خوبي نمايان است. بر بالاي پيشاني ( پايين عمامه ) فلزي پهن منقوش و برجسته چون نواري موهاي جلوي سر را پوشانده و با وضع مطلوبي به عقب سر برده است. يك رشته گردنبند از دانه هاي گرد به گردن و گوشواره هاي كوتاه به گوش دارد، يقه راست پيراهن او كه سه گوش بر روي سينه ريخته، پيداست و گوشه چادر كه زير يك قطعه فلز به شكل حيوان بسته شده است، از شانه سمت چپ آويزان است.

پوشش و پوشاك زنان در دوران هخامنشي

تصوير به جا مانده بر روي تخته سنگهاي دوره هخامنشي نشان مي دهد كه همانندي بين لباس زنان و مردان پارسي وجود داشته است. زنان پارسي به جز لباس شبيه آنچه ملكه مي پوشيده، لباس ديگري نيز داشته اند، پيراهن آنان پوششي ساده، بلند يا داراي راسته چين و آستين كوتاه بوده كه دامن از زانو به پايين شرابه هايي از مچ پا آويزان داشته، علاوه بر اينها زنان پارسي از چادر نيز استفاده مي كردند، چادر آنها مستطيل شكل بوده و آنرا بر روي تن خود مي انداختند به طوري كه تمام لباسهاي زير را مي پوشانيد. نقوشي كه روي فرش پازيريك كه در سيبري پيدا شده و آنرا مربوط به ايران در دوران هخامنشي مي دانند، اين مطلب را تصديق مي كند زيرا زناني كه بر روي اين فرش نقش كرده اند پوششي سر اندر پا چيزي شبيه چادر روي همه پوشاك خود داشته اند.

پوشش و پوشاك زنان در دوران ساساني

براي لباس بانوان ساساني با توجه به نقوش سنگي و چند طرح از بشقابهايي كه در موزه هاي كشورهاي بيگانه هست، به شكلهايي انواع لباسهاي بانوان اين دوره را نشان مي دهد. با مقايسه اين نقوش چنين به نظر مي رسد كه بانون ساساني پيراهني بلند با آستين يا بدون آستين، پرچين و گشاد مي پوشيده اند و آنرا با نواري در زير سينه مانند زنان اشكاني جمع مي كردند، از طرز قلم زني و چين سازي پيراهن و دامن پيداست كه در انتهاي دامن بر پشت پا، پارچه اي اضافه و پرچين به آن دوخته اند يقه پيراهن آنان اغلب گرد ولي يقه جلو باز تا پايين تر از سينه نيز ديده مي شود زنان ساساني گاهي چادر گشاد و پرچين سر مي كردند كه تا ساق پا مي رسيده است.

در طرح بشقاب ضيافت شاه كه بهرام گور و بانو سپينود را ساخته اند، بانو سپينود پيراهني بلند با دامن پرچين پوشيده و بر روي آن نيز پيراهن ديگري بر تن دارد كه به علت اشتباه كاري سازنده آن نمي توان به طور مشخص پيراهن رويي را با آستين يا بي آستين شناخت. زيرا يك پيراهن مربوط به پيراهن بلند و ديگري مربوط به پيراهن رويي اوست و در اين ميان برسينه نقشي از آرخالق دارد كه آرخالق نيز با آستين است و اين طرح دروغي است كه هيچيك از آستين ها را نمي توان براي آرخالق به حساب آورد. در طرح بشقابي كه شاهزاده اي را در بزم نشان مي دهد و دو زن را كه هر كدام دستمالي روي دهان خود به پشت سر بسته اند و شلواري چون شلوار مردان به پا دارند و قباي آنها جلوي دامن سه چاك دارد كه با حساب قرينه سازي گرداگرد آن بايد داراي شش چاك باشدو سراسر دور دامن و چاكها حاشيه بسته اند.

|

امتیاز مطلب : 5

|

تعداد امتیازدهندگان : 1

|

مجموع امتیاز : 1

موضوعات مرتبط: فرهنگی , ,